Bedrijfsbezoek: Vermarkten van natuurinclusieve landbouw

10 augustus 2020

Weidevarkens, lonend voor boer en omgeving

Natuurinclusief boeren met een succesvol verdienmodel? Dat kan, bewijst Ben Bruurs van varkensboerderij ‘Den Elshorst’ in Baarschot. Door goed te kijken naar de vraag van de consument is het mogelijk om via korte ketens een goede meerprijs te krijgen.

Het Netwerk Goed Boeren was op 10 september 2020 te gast om te leren van het succes van Ben Bruurs. Als innovatieve en natuurinclusieve boer houdt hij sinds 2015 weidevarkens, zo’n 80 zeugen en 500 vleesvarkens. Tijdens het bedrijfsbezoek nam hij ons mee naar zijn weidevarkens en heeft ons verteld over zijn succesvolle concept.

Weidevarkens van Den Elshorst

‘Verdienmodel’, dat was het woord van de dag. Terwijl we met zo’n 30 agrariërs en bedrijfsopvolgers in het warme septemberzonnetje met een verse kop koffie staan te luisteren, heet Ben Bruurs ons welkom op zijn bedrijf. Hij geeft een korte uitleg over zijn concept met de weidevarkens en het ontstaan ervan.

De ouders van Ben zijn in de vorige eeuw begonnen met een gemengd bedrijf, wat zich heeft ontwikkeld tot een kleinschalige varkenshouderij. 35 jaar geleden heeft Ben ervoor gekozen om het bedrijf niet op te schalen, maar het bedrijf te verbreden met een groepsaccomodatie. De bezoekers wilden meer zien en weten, waardoor het stukje recreatie uitgebreid werd met huifkartochten en educatie. Daarnaast werd Ben sub-fokker en produceerde 10 jaar lang zeugen voor andere varkenshouderijen. In 2010 besloot hij om minder varkens te gaan houden maar wel op een andere manier: natuurinclusief.

Ben begon met een proef van 10 zeugen in de wei. Op deze manier kon hij onderzoeken of hij de afzet van weidevarkens geregeld kon krijgen. Doordat het bedrijf bestaat uit meerdere bedrijfstakken, was het mogelijk om dit eerst op kleine schaal te proberen. Toen bleek dat het goed ging is hij in afstemming met de afnemers gegroeid naar 80 zeugen.

Verdienmodel van natuurinclusieve landbouw

Ben produceert de hoeveelheid varkens die de markt vraagt, dat is anders dan wat veel gangbare varkenshouderijen doen. De biggen blijven bij hem in de wei tot ze groot genoeg zijn voor de vleesverkoop.

Ben Bruurs heeft zijn omzet vergroot door de schakels in het verkoopproces er tussenuit te halen. Hij doet rechtstreeks zaken met de slager. Hij heeft afspraken met 8 slagerijen waar hij wekelijks 25 varkens aan verkoopt. De prijs van dit vlees is hoger dan varkensvlees van de gangbare varkenshouderij, maar vanwege de korte keten minder duur dan het biologische varkensvlees. Een belangrijk aspect waardoor Ben zelf meer overhoudt en de consument niet echt veel meer betaald. Mensen vinden de varkens in de wei mooi om te zien, waardoor het vlees zichzelf verkoopt.

Naast het weghalen van de schakels in het verkoopproces, heeft Ben ook een ijzersterk concept. Zijn tip is dan ook, bedenk een goed verhaal dat opvalt en de aandacht trekt van het grote publiek. Hij onderscheidt zich van andere boeren doordat zijn weidevarkens worden ingezet in het beheren van grasland. Door het scharrelen en wroeten dragen de varkens bij aan de biodiversiteit. Er ontstaat veel diversiteit in het grasland maar ook in het aantal diersoorten dat op en rondom het veld leeft. Is het te nat of ligt er sneeuw dan gaan de varkens naar binnen in de plaggenhut. Dat gebeurt ook wanneer het te heet is.

Uitproberen en leren

“Uitproberen en leren is heel belangrijk”, zegt Ben. “Niet alles gaat in een keer goed, maar daar leer je van. Neem dit stuk grond hier bijvoorbeeld.” Hij wijst naar een veld achter ons. “Dit was het eerste stuk grond waar de varkens vrij hebben mogen wroeten. Het lijkt heel simpel, varkens vrij de wei in, maar als je er verder op inzoomt, zit het veel ingewikkelder in elkaar dan je in eerste instantie misschien denkt.”

In de bodem zitten allerlei stoffen en mineralen, en daarmee speelt de grond een belangrijke rol in de gezondheid van de varkens en de natuur. Na een onderzoek van HAS-studenten blijkt dat deze grond door het wroeten van de varkens een hele hoop belangrijke mineralen en voedingstoffen is kwijtgeraakt. Deze inzichten zijn belangrijk om mee te nemen in het verbeteren van het proces.

De zeugen bevallen ‘poliklinisch’: de biggen worden binnen geboren en blijven daarna in een familiestal op stro tot ze groot genoeg zijn om naar buiten te gaan. De varkens lopen ook op weideland van Brabants Landschap. Met allerlei doeleinden. Bijvoorbeeld om de berkenbomen weg te krijgen met als prettige bijkomstigheid dat zelfs de Japanse Duizendknoop verdwijnt door de varkens. En wil je de grond zwart maken? Dan klaren 90 varkens in 3 maanden tijd dat klusje

Biodiversiteit inzetten als middel

We lopen verder, door het zonovergoten bos, naar de volgende plek van de excursie. “Het is belangrijk dat we op een andere manier gaan kijken naar de omgeving om ons heen”, vervolgt Ben. “We moeten de natuur als doelstelling zien, een natuurdoel. Dat houdt in dat we moeten kijken naar wat een bepaalde plek nodig heeft en daar een verdienmodel aan koppelen. Natuur moet het uitgangspunt worden. Vanuit daar moeten we vervolgens gaan kijken welke type boer het beste bij die bestemming past. We hebben elkaar dus nodig, we moeten dit samen gaan doen.”

Als het goed gaat met de grond, groeit er meer voedsel voor de varkens en groeien de dieren beter, zo is de redenatie van Ben. Kijk naar wat de grond nodig heeft, houdt hij de groep voor. Is het beter dat er schapen staan, dan zet je er schapen op. Of even helemaal niks als dat beter is voor de grond. De natuur en grond verbeteren is het uitgangspunt en dieren zijn een middel om de grond goed te houden.

“Het is ook belangrijk dat we biodiversiteit niet meer zien als doel, zoals overheden er vaak naar kijken, maar als middel voor een ondernemer. Hoe kan je het gebruiken om je concept te laten slagen? Het is ook belangrijk om stil te staan bij het verhaal dat je wilt vertellen als ondernemer. Een verdienmodel heeft een product, maar ook een merk. Daarom is het verhaal dat je uitdraagt heel belangrijk.”

Creëer zekerheid en vrijheid

Ben neemt ons mee naar een vrolijk vakantiehuisje dat verscholen ligt midden in het bos. “Als ik één ding heb geleerd van ondernemen, is dat je nooit volledig afhankelijk moet zijn van één ding. Daarom organiseren wij naast onze varkens ook groepsactiviteiten, geven we voorlichting over duurzaam boeren en organiseren we attracties voor het publiek, zoals huifkartochten. En natuurlijk dit mooie vakantiehuisje dat geschikt is voor groepen tot tien personen.”

“Doordat ik niet afhankelijk ben van één ding, heb ik de vrijheid om dingen uit te proberen. Mocht er iets fout gaan of wegvallen, denk aan de varkenspest, dan kan ik altijd terugvallen op iets anders.”

Natuurinclusief boeren werkt

De belangrijkste boodschap van de bijeenkomst van het Netwerk Goed Boeren is dat samenwerken ontzettend belangrijk is. Samenwerken met buren, HAS Hogeschool, Provincie Noord-Brabant, Agrarisch Natuur Beheer, Brabants Landschap en natuurlijk met collega boeren. Bijvoorbeeld als het gaat om grond ruilen zodat samen het beste uit de grond gehaald wordt. Of om te leren van elkaar.

Er gaat veel tijd zitten in samenwerken of netwerken, maar zonder kan niet. Elk bedrijf heeft zijn eigen specialismen, zijn eigen puzzelstukjes. Wanneer je die puzzelstukjes van verschillende bedrijven samenlegt kun je leren van elkaar en dat levert meer op, zegt ook Wim Coenraadts van de provincie Noord-Brabant die ook bij het bedrijfsbezoek was en het enthousiasme van Ben deelt.

Meer weten

Het opzetten van een natuurinclusieve bedrijfsvoering doe je niet over één nacht ijs. Het zijn kleine stapjes waarbij je constant zoekt naar antwoorden. Alle stappen gezamenlijk zorgen ervoor dat je steeds natuurinclusiever gaat boeren.

Wil je lid worden van het Netwerk Goed Boeren? Of wil je meer weten over het bedrijfsbezoek? Neem contact op via info@goedboeren.nl

Tags: