Inzet varkens voor natuurbeheer en meer samenwerking
Uitwisseling netwerk Goed Boeren en terreinbeherende organisaties
Varkens inscharen voor natuurbeheer, experimenteerruimte, vertrouwen en langdurig partnerschap, het kwam allemaal langs op de uitwisselingsmiddag op 12 oktober. Het Netwerk Goed Boeren organiseerde de middag samen met Theo Bakker van Staatsbosbeheer. Het was een geslaagde bijeenkomst.
Doel van de informele bijeenkomst was kennismaken, gezichtspunten uitwisselen en bespreken hoe de samenwerking tussen natuurinclusieve boeren en terreinbeherende organisaties versterkt kan worden. Daar werd volop gebruik van gemaakt.
Gemoedelijke en vruchtbare middag
De natuurinclusieve boeren en de terreinbeheerders van Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en Brabants Landschap waren allemaal goed vertegenwoordigd op het ‘Buitenverblijf’, een vakantiehuisje midden in de natuur, dat Ben Bruurs en Thea Moonen verhuren als onderdeel van hun bedrijf Den Elshorst in Baarschot. Geholpen door het mooie najaarsweer werd het met bijna 40 deelnemers een gemoedelijke en vruchtbare middag.
Na een welkomstwoord van Theo Bakker en Yvette Osinga, secretaris van het Netwerk Goed Boeren was het tijd voor een lekker lunchbuffet, met producten van de bedrijven van leden van het Netwerk Goed Boeren. Daarna volgde een gezamenlijke rondleiding (zie kaders 2 en 3) door Ben Bruurs en Wim de Jong, langs plaatsen waar de weidevarkens van Den Elshorst ingezet waren voor natuurbeheer. Er was vooral gekozen voor deze locatie vanwege Ben’s innovatieve ideeën over samenwerking tussen boeren en terreinbeheerders.
Samen een pint pakken
Terug in het ‘Buitenverblijf’ gingen de deelnemers in gemengde discussiegroepjes van vijf tot zes personen aan de slag met de vraag hoe je partnerschappen tussen boeren en terreinbeheerders smeedt en kennis uitwisselt. Daar kwam van alles op tafel. Bij de presentaties bleken het belang van een vertrouwensband en het belang van langdurige samenwerking toch wel een rode draad bij alle groepen (zie kader 1).
Afsluitend werd geconcludeerd dat het tijd is om meer concrete stappen te zetten om dit waar te maken, en dat de TBO’s dit ook meer als thema kunnen naar voren kunnen brengen. Zo kunnen er bijvoorbeeld meer pilots worden opgestart.
In het kader van ‘samen doen’, nodigde Wim de Jong tenslotte iedereen uit om ‘samen een pint te pakken’. En aan die oproep werd goed gehoor gegeven.
| KADER 1
Discussie: partnerschap en elkaars kennis benutten
Centrale vraag in de discussiegroepjes was: “Hoe benut je het partnerschap tussen boer en terreinbeherende organisatie (TBO) waarbij je elkaars kennis goed benut?”
In vijf groepen werd dit thema na de wandeling besproken. Een aantal zaken kwam in alle groepen naar boven:
- Met stip op één in alle groepen: het belang van het opbouwen van een vertrouwensband. Zonder vertrouwen in elkaars vakmanschap kom je niet tot een transitie. Het opbouwen van wederzijds vertrouwen is een proces. Daar horen ‘praatjes over de schutting’ bij, tijd nemen om elkaar te leren kennen, goede bereikbaarheid, duidelijke communicatie, openheid over te bereiken doelen en verdienmodellen, en begrip voor elkaars belangen.
- Als goede tweede: het belang van een langjarige samenwerking. Contracten voor de korte termijn bieden veel onzekerheid en zetten niet aan tot investeringen in gronden. Zeker voor meerjarige aanplant en voor CO2-rechten is dat van groot belang. Bedrijfszekerheid is belangrijk. De gangbare contracten van 6 jaar werden dan ook door boeren als veel te kort gezien, al zijn die voor de TBO’s noodzakelijk gezien de wetgeving rondom pacht. Aan de andere kant bieden kortere contracten wel ruimte voor evaluatiemomenten en zijn de TBO’s bij langere contracten ‘hun zeggenschap over hun grond kwijt’. Het blijkt vaak lastig om boeren zonder ‘groen hart’ weg te sturen, maar zowel de TBO’s als agrariërs die wel natuurinclusief boeren zijn er niet bij gebaat als deze boeren natuurgronden blijven pachten. Er is op dit moment te weinig grond voor boeren die natuurinclusief willen gaan boeren, maar ‘natuurinclusief’ zit lang niet bij alle boeren tussen de oren.
Hoe doe je dat dan? En wat speelt er nog meer? Ook daarover kwamen veel ideeën op tafel:
- Loop eens een dag mee met elkaar, doe een stage. Voor agrariërs zijn er inmiddels verschillende opleidingen in natuurbeheer, passend in het ‘Van pachter naar partner’-beleid van Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten. Voor natuurbeheerders zijn die er inmiddels ook: ‘Landbouw voor boswachters’. Zie: https://www.aereshogeschool.nl/natuurboeren.
- Organiseer scholing en kennisuitwisseling, op een leuke manier. Kennisdeling moet ook een stukje van je ondernemerschap zijn.
- Loop eens een dag mee met de vrijwilligers die soorten inventariseren op je bedrijf. Je kijkt heel anders naar je eigen gebied.
- Werk samen in (gebieds)projecten, bijvoorbeeld met het Louis Bolkinstituut. Zorg voor een gezamenlijk verantwoordelijkheidsgevoel. Ga op zoek naar win-win-situaties en wederzijdse voordelen.
- Organiseer appgroepjes voor betere communicatie.
Geef ruimte voor maatwerk.
- Bouw regelmatig evaluatiemomenten in.
- Ruim onduidelijkheden over bijvoorbeeld de Gedragscode Natuurbeheer uit de weg.
|
| KADER 2
Rondleiding – het verhaal van Den Elshorst
Ben Bruurs van Den Elshorst vertelde dat het een heel proces was om te komen tot een natuurinclusief bedrijf met varkens in de wei. Met de eigen 12 ha is er niet genoeg grond om alle varkens buiten te houden. Dus vroeg Ben zich af: ‘Wat kunnen varkens toevoegen aan natuur? ’Inmiddels heeft Ben zijn varkens ingezet om op grond van Brabants Landschap opschot van boompjes om te woelen, in plaats van dat er geploegd werd.
Daarnaast heeft hij zijn varkens succesvol ingezet bij Brabants Landschap voor o.a. de bestrijding van de knolcyperus en Japanse duizendknoop. Ook heeft hij proeven gedaan met bijvoorbeeld bestrijding van engerlingen bij een boomkweker, waarbij hij vaak samenwerkt met de HAS om het resultaat te meten. |
| KADER 3
Rondleiding – het verhaal van Brabants Landschap
Voor Wim de Jong, beheerder bij Brabants Landschap, waren varkens ook een hele nieuwe tak van sport. Varkens lijken op everzwijnen qua gedrag, ze wroeten en eten wortels, vertelde hij. Ze kunnen dus diensten bewijzen om woekerende exoten zoals knolcyperus, guldenroede of Japanse duizendknoop uit percelen te verwijderen. Nu is het wel zo dat ze dan ook andere dingen uit die percelen eten, dus dat vormt nog wel een uitdaging voor je beheerplan, zei hij, als dat bijvoorbeeld kruidenrijk grasland is wil je niet dat alle soorten uit je grasland verdwijnen.
Grondhonger en nulmetingen
Afspraken over bepaalde doelen, zijn heel belangrijk in dit proces, is zijn ervaring. De vraag is: ‘Wat levert het objectief op? En is dat beter dan wat er was?’ Dat zou beter moeten meewegen bij het meten van de prestatie, was de conclusie van de aanwezigen. Er zijn steeds meer boeren die natuurinclusief willen boeren, er is echt ‘grondhonger’, merkt Wim de Jong aan de vele telefoontjes die hij daarover krijgt.
Verder is zijn ervaring dat het inscharen van vee op natuurgebieden echt maatwerk is. En dat het bij nieuwe ontwikkelingen als weidevarkens belangrijk is dat er daarbij ook experimenteerruimte is. |
Tags:
