Bedrijfsbezoek: Sluiten van lokale kringlopen

29 juni 2019

Bedrijfsbezoek | ‘Als de boontjes rammelen in de peul, is het tijd om te dorsen’

Soja telen in Nederland, het kan. Ruim 10 jaar geleden plantten Erik en Lisette van Oosterhout de eerste soja in de zandgronden van het Brabantse dorpje Made. Waar ze als pioniers begonnen, sluiten ze nu grotendeels de kringloop op hun eigen melkveebedrijf met de teelt van soja.

Op een woensdagmiddag in juli verzamelen zo’n 20 collega-boeren en bedrijfsopvolgers zich op het erf van kaasboerderij ’t Bosch. Het bedrijfsbezoek van het Goed Boeren-netwerk staat in het teken van het sluiten van kringlopen. Het is een warme broeierige dag. De staldeuren staan wagenwijd open, maar binnen is er bijna geen dier te bekennen. “In de zomer lopen de koeien overdag buiten, in de weilanden rondom onze boerderij”, vertelt Erik tijdens de rondleiding.

Net buiten het dorp Made ligt het bedrijf van Erik en Lisette. Al meer dan 20 jaar runnen ze daar hun melkveebedrijf met ruim 90 melkkoeien en 130 hectare land, waarvan driekwart natuurland is. Van de melk maken ze boerenkaas en deze verkopen ze in hun winkel aan huis. Daarnaast verbouwen ze zelf de helft van de 120 ton krachtvoer die hun koeien jaarlijks nodig hebben. Naast tarwe en maïs is dat sinds 10 jaar ook soja. Zo sluit het boerenpaar grotendeels de kringloop.

Wij kunnen het ook

Ruim 10 jaar geleden begon Erik met het telen van soja, als een van de eerste boeren in Nederland. Het verbouwen van soja was uit nood gebeuren. Eind jaren ´90 waren er namelijk grote problemen met schimmels in tarwe en maïs. Doordat koeien deze verontreinigde granen aten, kwam de giftige stof aflatoxine ook in de melk en hun kazen terecht. Erik en Lisette moesten toen op zoek naar een alternatief voor krachtvoer van granen.

Tijdens een reis naar Canada kwam het paar in contact met soja. Een bevriende boer verbouwde zijn eigen soja en korrelmaïs. De gewassen groeiden vertrouwd naast elkaar. “In Canada heb ik geleerd dat als je hier korrelmaïs kan telen, dat je dan ook soja kan verbouwen,” zegt Erik vol overtuiging tegen zijn collega-boeren. “Boeren in Canada kennen zoiets als mengvoer of krachtvoer niet, daar moeten ze alles zelf verbouwen. Als zij dat kunnen, kunnen wij het ook.”

Soja als krachtvoer

De complete sojaboon gaat naar de koeien. De soja wordt eind april gezaaid en in de eerste week van oktober geoogst. Erik: “Soja is echt een geweldig product. Als de boontjes rammelen in de peul, dan weet je dat het tijd is om te dorsen.” Omdat er in soja veel olie zit, wordt er na het pletteren tarwe of Corn Cob Mix (CCM) door de soja gemixt om de brokken losser te maken. Wanneer er alleen soja wordt gebruikt, gaat alles aan elkaar plakken en krijg je te grote stukken. Zelf streeft Van Oosterhout naar een krachtvoermix van een derde soja en twee derde tarwe of maïs om de kuil te maken.

Naast de teeltechniek, zijn de collega-boeren tijdens het werkbezoek vooral benieuwd naar de opbrengst van soja. Als ondernemers vragen ze zich af, wat levert het onder aan de streep op. Erik: “Het verbouwen van soja leverde in de eerste jaren slechts 1,5 ton op per hectare. Na jaren van testen en experimenteren hebben we de opbrengst weten te verhogen tot 3 ton per hectare.”

Om serieus mee te kunnen doen is 4,5 ton nodig, maar Erik verwacht zelf uiteindelijk door te kunnen groeien naar 5 ton per hectare. “De opbrengst van soja hangt samen met het ras dat wordt gekozen,” zegt Erik. “Bij de keuze voor een ras moet je goed kijken naar de temperatuur en het klimaat waar deze vandaan komt.” Zelf kiest hij voor Duitse rassen, omdat het klimaat daar ongeveer gelijk is als hier in Brabant.

Gentechvrije kaas

Erik van Oosterhout ziet als boer veel toekomst in het zelf verbouwen van soja. Het laat zien dat het mogelijk is om de kringloop te sluiten op het eigen bedrijf. Daarnaast ontstaan er kansen voor gentechvrije kaas.

De soja die Erik teelt is volledig vrij van genetische modificatie, maar dat is in de sector eerder uitzondering dan regel. Bijna alle soja die wordt geïmporteerd is genetisch aangepast. Tegelijkertijd vraagt de consument meer en meer om gentechvrije producten. Zo ziet Erik in Duitsland een groeiende vraag naar kaas die volledig vrij is van genetische modificatie, in het gehele productieproces. Deze trend maakt het aantrekkelijker voor boeren om zelf de stap te zetten naar het verbouwen van soja.

Netwerk Goed Boeren

Het netwerk Goed Boeren bestaat uit innoverende bedrijven in de agrarische sector. Samen werken ze aan de vernieuwing en verduurzaming van de landbouw. Het netwerk organiseert in 2019 vijf bedrijfsbezoeken over natuurinclusieve landbouw voor boeren en bedrijfsopvolgers.