Zoeken
Bedrijfsbezoek: Natuurgrond pachten van een TBO, iets voor mij?
13 december 2023
Bedrijfsbezoek: Natuurgrond pachten van een TBO, iets voor mij?
Dinsdag 21 november verzamelde het Netwerk Goed Boeren bij Dorpshuis Valentijn te Sterksel. Hier leerden we van melkveehouder Gerard Noordman en Theo Bakker van Staatbosbeheer over het pachten van gronden van een terreinbeherende organisatie (TBO) of natuurorganisatie. Hoe gaat natuurgrond pachten in zijn werk, en hoe past het in de bedrijfsvoering?
Normaal ontmoeten we elkaar natuurlijk altijd op het bedrijf of in het veld, maar de heftige regenval van oktober en november liet niet toe dat we het zandpad naar de natuurvelden namen. In de comfortabele setting van het dorpshuis, in de warmte en met een kop koffie, trapten we het laatste bedrijfsbezoek van 2023 af.
Ervaringen van boer Gerard Noordman
Gerard Noordman is melkveehouder en werkt al jarenlang aan een natuurinclusieve bedrijfsvoering, met veel oog voor biodiversiteit op zijn bedrijf. Zo legt hij wallen aan voor zwaluwen, gebruikt hij geen bestrijdingsmiddelen en kunstmest en heeft hij met zijn 150 melkkoeien op 100 hectare grond een extensief bedrijf. Een deel van die 100 hectare pacht hij van de Brabants Landschap, waar hij ook natuurbeheer uitvoert.
Het beheren en gebruiken van deze gepachte natuurgronden is natuurlijk heel anders dan de normale bedrijfsvoering van een intensief melkveebedrijf. Er rusten veelal beperkingen op de gronden rondom bemesting, begrazing en maaibeheer. Gerard legt uit dat dat een uitdaging kan zijn, maar er zijn ook oplossingen voor te bedenken. Er mag natuurlijk niet gespoten worden op deze gronden, maar het onkruid is met verstandig maaibeheer ook redelijk in toom te houden. Daarnaast kan ook met natuurlijke middelen en materialen veel gedaan worden. Zo voegt Gerard eierschalen toe aan de mest, om verzuring van de gronden te voorkomen.
Voor Gerard is de pacht van natuurgronden een belangrijk deel van zijn bedrijfsvoering, Dus hij kijkt ook vooruit: hij zou graag ook nog grond van Staatsbosbeheer willen pachten. Maar hoe werkt dat? En wat verandert er, nu ook zij zich steeds meer op natuurinclusieve pachters toeleggen én werken aan een systematiek om dit vast te leggen? Theo Bakker, Coördinerend adviseur natuurinclusieve landbouw bij Staatsbosbeheer, licht toe wat de plannen en methoden van Staatsbosbeheer hierin zijn.
De nieuwe systematiek van Staatsbosbeheer
Staatsbosbeheer heeft ongeveer 40.000 ha grond in bezit, wat ze momenteel uitgeven via 3000 pachtcontracten. De natuurdoelen van hun natuurgebieden zijn altijd leidend voor de voorwaarden die ze stellen in de pachtcontracten. Zo mag er geen mest aangebracht worden op extensieve graslanden, iets wat tot veel kritiek leidt. De natuurgebieden van Staatsbosbeheer hebben echter schrale grond nodig en er zit nog veel te veel fosfaat in de grond. Er mag dus geen fosfaat, bijvoorbeeld door bemesting, bijkomen. Sinds kort zijn er grote wijzigingen in hoe Staatsbosbeheer haar grond verpacht. Waarom en hoe doen ze dat dan?
Dit heeft alles te maken met het Didam-arrest. Ook als je geen jurist bent is er tegenwoordig een goede kans dat je ervan gehoord hebt. Deze uitspraak van de Hoge Raad schrijft voor dat overheden niet meer zomaar onderhands, 1-op-1 grond mogen verkopen of verpachten. Ook Staatsbosbeheer heeft zich hieraan te houden. Om deze nieuwe systematiek vorm te geven hanteert Staatsbosbeer tegenwoordig twee pachtvormen: enerzijds gaan ze partnerschappen met natuurinclusieve boeren aan, anderzijds bieden ze grond openbaar aan.
Openbare aanbesteding
Sinds het Didam-arrest biedt Staatsbosbeheer haar gronden aan via www.pachtgrond.nu. Hier is echter wel een systeem met weging én eisen aan verbonden. Zo moet je minimaal een cursus natuurinclusieve landbouw niveau 1 bij Staatsbosbeheer succesvol hebben afgerond. Hogere niveaus in de opleidingen behalen (tot niveau 3), geven meer weging aan je pachtbod.
In deze cursus komt informatie aan bod over natuurinclusieve bedrijfsvoering en het gaat over regels en vaardigheden rondom natuurbeheer. Zo leer je bijvoorbeeld waarom de 1-juli maaidatum, die vaak als hekel punt wordt genoemd, belangrijk is. Theo: “In de cursus leer je bijvoorbeeld dat dit deel is van de natuurbeschermingswetgeving: met dit maaibeleid wordt voorkomen dat beschermde fauna beschadigd wordt.”
Ook het voeren van duurzame, natuurinclusieve of biologische bedrijfsvoering, of een hoge score op de ecoregeling van het GLB levert een hogere weging op. Als laatste telt dan nog je ervaring als natuurbeheerder.
Natuurinclusieve samenwerking & overig
Voor een deel van haar gronden kan Staatsbosbeheer, zolang het goed gemotiveerd is, alsnog 1-op-1 pachtcontracten aangaan. Om dit vorm te geven wil Staatsbosbeheer met 80 boeren een langjarige, natuurinclusieve samenwerking aangaan. Hierbij wordt de grond voor 12 jaar aan de betreffende boer verpacht, onder voorwaarde dat de boer ook op eigen gronden een natuurinclusieve bedrijfsvoering (gaan) voeren. Er hoeft dan niet (openbaar) geboden te worden op de grond.
Ook hierbij zijn overigens de eisen als bijvoorbeeld de cursus van toepassing. Daarnaast gaf Theo nog aan dat er andere situaties zijn waarin openbare aanbesteding niet zinvol is en dus 1-op-1 pachtcontracten aangegaan worden. Hier is bijvoorbeeld sprake van als grond alleen via de grond van de pachter bereikbaar is, of als er maar 1 veehouder bij het gebied kan komen, doordat het op een eiland ligt.
Het gesprek aan gaan over natuurgrond pachten
De nieuwe pachtvoorwaarden deden natuurlijk behoorlijk wat stof opwaaien bij zowel pachters als mensen die willen pachten. Ook Gerard Noordman gaf aan nu nog zoekende te zijn naar hoe hij pachtgronden van Staatsbosbeheer kan krijgen. Daarvoor is hij met hen in gesprek.
We konden als Netwerk Goed Boeren misschien niet het veld in, maar dat gaf des te meer ruimte om open het gesprek met elkaar aan te gaan. Het signaal dat intensieve bedrijven nog steeds de pacht winnen, desondanks de wegingsfactoren, werd besproken. Ook kwam ter sprake dat natuurinclusieve landbouw een ander verdienmodel vereist dan intensieve landbouw, en dat dit soort gronden (voor de juiste prijs) daar een belangrijk deel van kunnen zijn.
Lijkt het je nu ook waardevol of interessant om meer te leren over bedrijfsontwikkeling of bedrijfsvoering op een natuurinclusief agrarisch bedrijf? Sluit dan ook aan bij het volgende bedrijfsbezoek van het Netwerk Goed Boeren. Je kunt ook lid worden van een studiegroep van het Netwerk en zo een paar keer per jaar kennis en ervaringen uitwisselen met collega-boeren.
Tags: